بررسی سیر نزولی تحدی در آیات قرآن

بررسی و نقد نظریات مختلف درباره علل تفاوت »متحدّی به« در آیات قرآن است. قرآن کریم، در پنج سوره مکی و مدنی، منکران رسالت و حقانیت قرآن را به آوردن مانندی برای این کتاب وحیانی، تحدّی کرده است. به رغم وحدت سیاق، گاهی به مجموعه قرآن، زمانی به ده سوره، یک سوره و یا حتی به کلامی چون قرآن، تحدّی صورت پذیرفته است. حکمت نهفته در این سیر نزولی آیات تحدّی چیست؟ نویسنده، پس از تبیین مفهوم تحدی و ذکر آیات تحدی و ترتیب نزول آیات به خصوصیات اجمالی آیات تحدی پرداخته و نظریات گوناگون مفسّران به ویژه آراء رشید رضا و علامه طباطبایی را درباره مراحل تحدی مورد نقد و بررسی قرار داده است و در پایان نظریه برگزیده خود را بیان کرده است. مراحل تحدّی عبارتند از: 1- تحدی به مجموع قرآن، 2- تحدی به ده سوره نامشخص، 3- تحدی به چند سوره، 4- تحدی به یک گفتار و 5- تحدی به یک سوره نامشخص. تنزل در مرحله دوم به آن است که از همه قرآن به یک سوره تنزل شده و آوردن یک سوره کافی در تحدی دانسته شده است. تنزل بین مرحله دوم و سوم آن است که در مرحله سوم، تنها به آوردن اسلوبهای کلامی مشابه قرآن و نظم و فصاحت تحدی شده و معنی در نظر گرفته نشده است. در مرحله چهارم، با توجه به اینکه »حدیث« شامل سوره، قسمتی از سوره های بزرگ، چند سوره و کل قرآن می شود، نسبت به تحدیات سه گانه قبلی توسعه داده شده است و فرد معارض را در وسعت انتخاب قرار داده است. در مرحله اخیر نیز، گرچه با مرحله دوم یکسان و هر دو تحدّی به یک سوره است، اما رد این مرحله جهت اعجاز و تحدی، آوردن چیزی دانسته شده که از همانندی با قرآن بهره ای دارد و دست کم یکی از وجوه ویژه و امتیازات قرآن مانند نظم، فصاحت، معنی و... را دارا باشد.